Mevsimlik tarım işçilerinin sorunları Türkiye’nin gündeminde!

DEM Parti Şanlıurfa Milletvekili Dilan Kunt Ayan, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından Anayasanın 98. ve İçtüzüğün 96. ve 99. maddeleri gereğince yazılı olarak cevaplandırılması talebiyle mevsimlik tarım işçilerinin sorunları ile ilgili soru önergesi verdi. Şanlıurfa Milletvekili Dilan Kunt Ayan’ın soru önergesi şu şekilde: “Aşağıdaki sorularımın Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından Anayasanın 98. ve İçtüzüğün 96. ve 99. maddeleri gereğince yazılı olarak cevaplandırılmasını arz ederim. 05.09.2024 Mevsimlik tarım işçileri, tarım sektöründeki mevsimsel iş gücü ihtiyacını karşılamak için çeşitli bölgelerde çalışmaktadır. 2023 itibarıyla Türkiye’de mevsimlik tarım işçilerinin sayısının 1.5 ila 2 milyon arasında olduğu tahmin edilmekte olup, kayıtların tam ve düzenli tutulmadığı bir iş kolu olduğu için net sayı tam olarak bilinememektedir. Mevsimlik tarım işçileri zorlu çalışma koşullarının yanı sıra; güvencesiz çalışma, eğitim, barınma, hijyen, güvenli ulaşım gibi temel ihtiyaçları nedeniyle zorlu yaşam koşullarından mustariptir. Bu sorunların en önemlilerinden biri de her sene özellikle yaz aylarında sıkça duyduğumuz mevsimlik tarım işçilerinin geçirdikleri trafik kazalarıdır. Her yıl onlarca işçi maalesef trafik kazalarında hayatlarını kaybetmektedir. Son olarak, Viranşehir’den Ünye’ye mevsimlik işçi olarak giden bir grup işçiyi taşıyan minibüs Tokat Niksar'da kontrolden çıkarak devrilmiş, ne yazık ki 5 yaşındaki Eylem Debek isimli çocuk hayatını kaybetmiştir. Kazada 1’i ağır aralarında çocukların da olduğu 26 kişi yaralanmış, tedavileri devam etmektedir. Trafik kazalarında hayatını kaybeden mevsimlik tarım işçileri sorunu, kronikleşmiş problemlerin çözülmemesinin sonucudur. Mevsimlik tarım işçileriyle ilgili 2010-2013 yılları arasında Mevsimlik Gezici Tarım İşçilerinin Çalışma ve Yaşam Koşullarının İyileştirilmesi-I Projesi (METİP I) Resmî Gazete’de yayınlanmış; ardından 2017-2020 yılları arası için METIP-II Cumhurbaşkanlığı Genelgesi’yle uygulamaya geçirilmiştir. Bu projenin temel amacı mevsimlik işçi ve ailelerinin çalışma ve yaşam koşullarının iyileştirilmesi olarak belirtilmiştir. Projenin yürütücüsü Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’dır.  Proje kapsamında mevsimlik tarım işçilerinin ulaşım, barınma, eğitim, sağlık, güvenlik, sosyal çevre ile ilişkiler başlıklarındaki sorunlarının çözülmesi ve koşullarının iyileştirilmesi hedeflenmiş ancak geçen 14 yılda sahadan alınan bilgiler ve yapılan raporlamalar bu sorunların çözümünde etkili adımlar atılmadığını göstermiştir.  Ayrıca 2010 yılında “Tarımda İş Aracılığı Yönetmeliği” çıkartılmış olup, bu yönetmelik gereğince de mevsimlik gezici tarım işçilerinin, bulundukları yerden çalışacakları yere gidiş-gelişlerindeki usuller yasal düzenleme altına alınmıştır. Tüm bunlara rağmen mevsimlik işçiler insani koşullarda, denetimli ve güvenli şekilde yolculuklar yapamamakta, yasal düzenlemelerin uygulayıcısı olan başta Bakanlığınız olmak üzere protokoller yapılan diğer Bakanlık ve kurumların yaşanan trafik kazalarında sorumlulukları bulunmaktadır. Bu bağlamda; 1. Son 5 yılda mevsimlik tarım işçilerinin ve ailelerinin geçirdiği trafik kazalarının sayısı kaçtır, bu kazalarda kaç kişi yaralanmış, kaç kişi hayatını kaybetmiştir? 2. Trafik kazası geçiren mevsimlik işçi ve ailelerinden kaçı sigortalıdır, kaç kişi SGK kapsamında sağlık güvencesinden faydalanabilmiştir, ölüm ve yaralamalarda kaç kişiye tazminat ödenmiştir? 3. Mevsimlik tarım işçilerinin ulaşım güvenliği konusunda alınan önlemler nelerdir? 4. Yaklaşık 14 yıldan fazladır uygulamada olan METIP projeleri kapsamında mevsimlik tarım işçilerinin çalışma ve yaşam koşullarında sağlanan iyileştirmeler nelerdir? 5. METIP kapsamında mevsimlik işçilerin ulaşımlarının insani, güvenli ve denetime açık şekilde yürütülmesiyle ilgili hangi somut adımlar atılmış, bu 14 yılda geçirilen trafik kazalarında ne kadarlık bir oranda azalma olmuştur? Bakanlığınız bu konuda bir takip ve denetim sistemi oluşturmuş mudur? 6. METIP I ve METIP II kapsamında hedeflenen amaçların hangilerine ulaşılmıştır, E-METIP isimli sisteme mevsimlik işçilerin yüzde kaçı kaydedilmiştir? 7. Mevsimlik tarım işçilerinin çalışma ve yaşam koşullarının denetlenmesi sürecinde hangi aksaklıklar yaşanmaktadır? 8. Bakanlığınız, bu denetim süreçlerinin etkinliğini artırmak için hangi adımları atmaktadır? 9. Bakanlığınız METIP kapsamında ne kadar bir bütçe kullanmıştır, bu bütçenin mevsimlik tarım işçileriyle ilgili hangi ihtiyaçlarda veya hizmetlerde kullanıldığında dair faaliyet raporu veya bilgilendirmeleri paylaşınız. 10. 2010 yılından beri yürürlükte olan Tarımda İş Aracılığı Yönetmeliği uyarınca mevsimlik tarım işçilerinin ulaşım koşullarında hangi iyileştirmeler yapılmıştır, denetimler hangi yol ve sıklıkla yapılmaktadır? 11. Yetersiz araç bakımı ve kötü yol koşullarının önlenmesi için hangi düzenlemeler yapılmıştır? 12. Bakanlığınız, trafik kazaları ve diğer iş güvenliği sorunlarıyla ilgili olarak diğer ilgili bakanlıklar ve kurumlarla nasıl bir iş birliği içindedir? 13. Bakanlığınız, mevsimlik tarım işçilerinin güvencesiz ve kötü koşullarda yaşama ve çalışmasını engellemek, koşullarını iyileştirmek için yapılan yasal düzenlemeleri yeterli görmekte midir, Bakanlığınızın bu alanda herhangi bir çalışma yapmakta mıdır? 14. Tokat-Niksar’da yaşanan trafik kazasıyla ilgili herhangi bir soruşturma başlatılmış mıdır? Yaşanan kazada tarım aracılarının veya kullanılan araçları herhangi bir ihmal veya sorumluluğu bulunmakta mıdır?”