Kritik uyarı! “Yapacağınız bir yanlış 5 yıllık kayıp demektir”

Türkiye’de özellikle fıstık üretiminde ilk sırada yer alan Şanlıurfa’da fıstık dikim sezonu da açıldı. Fidan sezonun açılmasıyla Şanlıurfa’da çiftçiler boş arazilerine ve bahçelerine fidan dikmeye de başladı. Peki Şanlıurfalı vatandaşlar, fidan dikimini doğru yapıyor mu?

Fidan dikimi ile ilgili püf noktaları anlatan Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nden Prof. Dr. Bekir Erol AK, “fidan dikimini yanlış yapan çok sayıda çiftçi var bu nedenle çoğu çiftçi verim alamıyor” ifadelerini kullandı.

“FİDAN DİKİMİNDE YAPILAN YANLIŞ EN AZ BEŞ YILLIK KAYIP DEMEKTİR”

Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölüm Başkanı Prof.Dr. Bekir Erol AK, fidan dikim işleri çok önemlidir. Bahçe tesisi için fidan işin temelidir. Biz her zaman söylüyoruz. Özellikle meyvecilikte fidanı diktiğiniz zaman eğer yapacağınız bir yanlışlık olursa bunun sonuçları beş yıl sonra ortaya çıkar. Bu da en az beş yıllık bir kayıp demektir. Fidan dikerken çok dikkatli olmak gerekiyor. Biz aslında aşılı bitkilere fidan diyoruz. Örneğin bir nar veya zeytin bunlar çelikle çoğaltılır ve bunlara aşı yapılması gerekmez. Ama badem ve fıstık ağaçlarına aşı yapılır. Bunların fidanlarını alacağımız zaman fidanla bahçe tesisi yaparken, ilk önce şunlara karar vermek gerekir. Biz hangi meyve türünü yetiştireceğiz. Seçtiğimiz ürüne karar verdikten sonra örneğin zeytin bahçesi tesisi yetiştirmek istiyorsunuz bu amaçla yapmamız gereken, biz bu ürettiğimiz zeytinleri nerede kullanacağız yağ olarak mı sofralık olarak mı kullanacağız. Çeşit seçerken, ismine doğru olmalıdır. Devletten destek almak istiyorsak mutlaka sertifikalı fidan almamız gerekiyor. Bu konuda fidan üreticilerinde kesinlikle yanlış yapmamalıdır” ifadelerini kullandı.

“FİDAN DİKİMİ KIŞ MEVSİMİNDE YAPILIR”

Fidan alırken dikkat edilmesi gerekenlere de değinen Erol Ak, şunları kaydetti; “Fidanları aldığımız zaman bunlar iki türlüdür. Bu fidanların bazıları çıplak köklüdür. Örneğin badem ve fıtık gibi bazıları da tüptedir. Buna da zeytin ve narı örnek verebiliriz. Tüp içerisinde olanı biz istediğimiz zaman dikebiliriz. Bunları yaz mevsiminde bile dikebiliriz yeter ki dikkatli dikelim. Ama fidan dikim zamanı genelde kış mevsimidir. Bunun sebebi ise kökler bu dönemde dinlenmededir. Bunları alan çiftçilerimiz fidan dikim alanına götürür” dedi.

FİDAN DİKİMİNDE NELERE DİKKAT EDİLMELİ?

İyi bir fidanın kök kısmının iyi gelişmesi gerektiğini belirten Ak, “Fidan dikiminde dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. İyi bir fidan nasıl olmalıdır. İyi bir fidanın kökünün çok iyi gelişmiş olması gerekiyor. Kökünde, gövdesinde, dallarında hastalık bulunmaması lazım ve iyi gelişmiş kök sisteminin olması çok önemlidir. Çünkü bitkinin kök sistemi iyi gelişmemişse arazide tutma olanağı zayıf olacaktır. Buda uzun bir süre kökü geliştirmek için zaman alacaktır. Bitkinin canlı olması da önemlidir. Fidanın aldığımız zaman belli bir canlı rengi vardır.  Eğer aldığınız fidan aşılı bir fidan ise örneğin bademin aşı noktasının çok iyi kaynaşması gerekiyor. Bazen iple veya telle bağlarlar orada şişkinlikler meydana gelir. İyi bir fidanda bu şişkinliklerin olmaması gerekiyor. Bazı yerlerden gelen fidanlarda kök kanseri dediğimiz hastalık türü olabiliyor. Çiftçimiz bunun kök kısmına baktığı zaman yumru şekiller meydana gelmiştir. Bunlarda bir hastalığın belirtisidir. Bu tür hastalıklı fidanların mutlak suretle yakılması gerekiyor. Çünkü bunlar sağlıklı fidanlara da taşıma ihtimali vardır. Fidan için en iyi dikim zamanı sökümden sonra başlar bahar mevsiminde gözler uyanmadan öncesine kadar devam eder. En iyi dikim zamanları içerisinde bulunduğumuz bu günlerdir. Hava ve toprak şartlarının el verdiği dönemlerde dikilmesi lazım” şeklinde konuştu.

“FISTIK DİKİMİNDE ÇİFTÇİLERİMİZ BÜYÜK BİR YANLIŞ YAPTI”

Geçtiğimiz yıllarda özelikle fıstık dikiminde çiftçilerin sıklıkla yaptığı hatalara dikkat çeken Ak, “Aşılı fidan dikerken, geçen yıllardan kalan çok önemli bir hata var.  Örneğin kıraç yerlerde dip kısmı taşlı çakıllı olan yerlerde kepçe ile çukur açıyoruz. Bu güzel kepçe ile açılan çukurlar derin ve güzel olur ancak fidan dikildiği zaman aşı noktası toprağın üzerinde kalacak fidan nerden söküldüyse oraya kadar toprağa gömülecek. Şimdi ise kepçe ile açıldığı zaman çok derin oluyor. Bir müddet sonra çukurda tam doldurulmadığı zaman aşı kısmı da toprağa gömülüyor bu yanlış bir uygulamadır. Herhangi bir yağmur yağdığı zaman toprak fidanın köküne gelir ve aşı noktası toprak altında kalır. Biz buna derin dikim diyoruz. Bu aşılı fidanlar için geçerlidir. Dikim yapıldıktan sonra mutlaka can suyunun verilmesi gerekir. Şakır şakır yağmur yağsa dahi sonradan fidan mutlaka su verilmesi gerekiyor. Toprak ve köklerin yapışması gerekiyor bunun içinde mutlaka can suyunu vermemiz gerekiyor.  Bunu yapmayan çiftçiler daha sonra diyor ki 20 fidan diktim yarısı kurudu işte kuruma nedenlerinden bir tanesi de can suyunun verilmemesidir. Bazen fidana bakıyorsunuz çok iyi ama dikim hatalı olduğu için fidan gelişmiyor. Dikimde bir diğer unsur ise donlu günlerdir. Bakıyoruz hava çok soğuk ama fidanlarımızı dikmemiz gerekiyor. Gece don olacaksa o fidanların dikimi sabahtan başladıysa en kötü ihtimal saat 14.30’a kadar dikim işlemlerin bitmesi gerekir. O saatlerden sonra dikmeye devam ederseniz gece don olduğunda su da verdik orada kırağı gibi donmuş bir su olduğunu görürüz ve toprak büzüşür öyle olunca da o kökler büzüşür bu iyi değildir. Fidanı dikimini gerçekleştirdikten sonra ayağımızla fidanın etrafındaki toprağı bastırırız. Sonra çanak açıp içerisini su doldururuz ve suyun süzülmesi önemlidir. Genellikle meyve ağaçlarında su kalmamalıdır. Bu durumda bazı hastalıklar meydana gelebiliyor. Örneğin fıstıkta sulama yaparken, eğer gövdeye su değecek şekilde çanak yapıp su verirsek ağaç hastalıktan ölecektir. Genellikle iki hastalık orada önemlidir. Vertisilyum fitfito hastalığı oluşacaktır. Bu hastalık ağaçların köklerine zarar veren hastalıklardır” sözlerini kullandı.

“KURAKLIĞA DAYANIKLI BİTKİLERE FAZLA SU VERMEK YANLIŞ BİR UYGULAMADIR”

Şanlıurfa’da yapılan bilinçsiz sulamaya dikkat çeken Ak, şunları belirtti; “Geçtiğimiz yıllarda yağışın çok fazla olması çukurda olan fıstık ağaçlarında hep kurumalara neden oldu. Bütün bunların sebebi aşırı sudur.  Şanlıurfa TÜİK verilerine göre 124 bin 500 ton fıstık üreten il olarak birinci sırada yer aldı. Biz bu rakamlarla Gaziantep’i geçmiş durumdayız. Şanlıurfa’da üretim gittikçe artacaktır çünkü genç bahçelerimizin sayısı çoktur. Meyve vermeyen 9 milyon da ağacımız var. Gaziantep’in ise 5 milyon ağacı var. Şanlıurfa’da fıstık üretimi hızla devam edecektir. Örneğin aşırı su fıstığa zarardır. Fıstık susuz kalsa aşırı sudan daha iyidir. Zaten fıstık ve badem gibi meyveler kurakta yetiştiği için susuzluğa da dayanıklı türlerdir. Bu durumda fıstığı aşırı suladığınızda bu zarardır.

Son zamanlarda yağmurlama sulama yapılırken, gece soğuk olunca dallar buz kaplıyor. Bu da zararlıdır. Biz bunlara kış sulaması diyoruz. Kışın yağmurlama yapmayın salam sulama yapın diyoruz. Salma sulama doğru bir işlemdir. Bu şekilde suyu biz rezerve ediyoruz.  Kışın bitki suyunu iyi alırsa baharda da iyi bir şekilde uyanır. Bu nedenle aşırı su vermemiz gerekmiyor. Kış mevsiminde salma sulama daha iyidir. Yaz dönemine geldiğimizde en iyi sulama metodu damlamadır. Çünkü diğer türlü sulamada ağacın gövdesine zarar vermektedir. Fıstık hastalıklara dayanıksızdır. Biz ağacın gövdesinin iyi olması için buttum ağacının tercih edilmesini tavsiye ediyoruz. Butum ağacının ömrü uzundur. Şanlıurfa’da 463 yaşında fıtık ağacı olduğunu tespit ettik. Bu ağacının türünün de butum olduğunu gördük. Buttum anacı kullanırsak diğer anaçlara göre daha iyi olduğunu görüyoruz. Çiftçilerimizin bu konulara dikkat etmesi gerekiyor. Bizde elimizden geldiği kadarıyla bu konularda üreticiye ve çiftçiye bilgilerimizi aktarmaya çalışıyoruz”