11 Mayıs 2018 yılında yayınlanan resmi gazetede yapı denetim sisteminin değişeceği artık yapı denetim kuruluşlarına iş olanakları çevre ve şehircilik bakanlığının kuracağı bir havuz ile elektronik ortamda dağıtılacağı ve değişikliğin 1 ocak 2019 tarihinde yürürlüğe gireceği belirtilmişti. Nitekim aynı şekilde oldu 1 ocak tarihinde sistemler havuz sistemine dönüş yapıldı herkese puanlama sistemi ile işler düşmeye başladı.
Bugün istemin yürürlüğe geçtiği tarih itibariyle 10 ay geçmiş bulunmaktadır. Peki bu sistem eski sisteme göre neleri değiştirdi bunu değerlendireceğiz bu köşe yazımızda. Öncelikle yapı denetim şirketi demek devletin verdiği yetki ile yapılacak olan inşaatların yasaların verdiği usule uygun inşasını kontrol etmektir. Bu sistem ilk 2001 yılında zorunlu olmamakla beraber İstanbul da başlamış olup daha sonra 2011 yılında tüm Türkiye de yapı denetim zorunluluğu getirilmiştir. Zorunlu hale geldiği tarihten itibaren 8 yıl geçmiş bulunmaktadır. Sistem önceler yapı denetim şirketlerinin kendileri iş bulmaktaydı. Ama bu olay aslında bu sistemin çökeceğinin asıl nedeniydi. Serbest piyasa ekonomisi dediğimiz durum yine kendini göstermiş oldu. Bakanlığın belirlediği fiyat listesinde özellikle Şanlıurfa da işlerle ilgili kırımlar yapılmaya başlandı. İlk başlarda yüzde 3-5 kırım sonraları 40-50’lere çıkınca denetim mekanizması asıl amacından şaşıp bir ticari rekabet haline geldi. Dolayısıyla yapı denetim şirketleri işleri alırken sırf iş alayım para kazanayım hesabıyla yapı denetim kurallarından ödün vermeye başladılar. Bu bir iki ile başladı artık insanlar zorunlu olan yapı denetim şirketlerinden girişleri yapıp bir süre sonra fesih eder hale geldiler. İnşaatlarını yüzde 10 seviyedeyken fesih edip usulsüzlükleri yaptıktan sonra yüzde 90 aşamasında aktif hale getiriyorlardı.
Sistem böyle ilerlerken bakanlığa şikayetler üzerine şikayetler gidince bakanlık yapı denetim şirketlerini iyice bir elekten geçirmek için kolları sıvadı. Şanlıurfa’da bakanlık inceleme yaptığında Urfa da ki şirketleri eski parayla yüz milyarlarca ceza yazdı çoğu yapı denetim firmalarına daha ötesi onlarca yapı denetim kuruluşunun izin belgesini geri aldı.
Daha sonra bakanlık şu şekilde bir açıklama yapıp sistemi değiştirdi. Açıklaması;
‘’ Bu kapsamda; getirilen en büyük yenilik, sektörde yer alan bütün aktörlerin sistemin en büyük sorunu olarak üzerinde konsensüs sağladığı yapı denetim kuruluşu ile yapı müteahhitleri arasında mevzuata aykırı bir şekilde kurulan ticari bağ nedeniyle ortaya çıkan denetim zafiyetini ortadan kaldırmaya yönelik olarak hangi yapıda hangi yapı denetim kuruluşunun görevlendirileceğinin Bakanlıkça elektronik ortamda belirlenmesidir.
Konuya yönelik hazırlanan Tebliğ uyarınca yapı denetim kuruluşları, her ilde Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği ile belirlenen üç yapı grubu için ayrı ayrı sıralanacak ve ilk sıralama noter huzurunda yapılan çekilişle belirlenecek. Kuruluşlara görevlendirildikleri işlerin yapı denetimi hizmet sözleşmesi bedeli nispetinde puan verilecek, daha sonraki sıralamalar puanı az olandan çok olan kuruluşa doğru yapılacak ve gelen işlerde sırasıyla yapı denetim kuruluşları, puanı az olan kuruluştan çok olan kuruluşa doğru Bakanlıkça elektronik ortamda görevlendirilecektir.
Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinde yapılan ana revizyonlar çerçevesinde ara teknik eleman diye tabir ettiğimiz teknik öğretmen ve teknikerlerin belirli sınırlamalar içerisinde şantiye şefi ve yardımcı kontrol elemanı olması sağlanarak bu kişilere yapı denetim sisteminde istihdam imkanı sağlanmıştır.
Yapılan bütün bu düzenlemeler ile yapı denetim sistemine yeni bir soluk getirilerek, yerinde ve etkin bir yapı denetimin sağlanması konusunda büyük bir adım atılacak, böylece vatandaşlarımızın daha güvenli ve sağlıklı yapılarda ikamet etmesi sağlanacaktır.’’