Yapay zekâ hızla gelişirken, bu teknolojinin çevreye olası zararları da gündemde. Araştırmalara göre, yapay zekanın yaygın kullanımı, 2030 yılına kadar milyonlarca ton ek elektronik atığa (e-atık) yol açabilir. Çin Bilimler Akademisi araştırmacıları, bu durumun küresel bir çevre sorunu haline gelebileceği konusunda uyarıda bulunuyor.
Yapay Zekanın Hızlı Gelişimi ve Çevre Sorunları
Yapay zekâ (YZ), insan benzeri konuşmalar yapabilme, sanat üretme ve hatta film yapma gibi yeteneklerle hızla gelişiyor. Ancak bu teknolojik ilerlemenin beraberinde getirdiği bir diğer konu, çevresel etkiler. Çin Bilimler Akademisi'nin yaptığı araştırmalara göre, üretken yapay zekâ sistemlerinin artışı, on yılın sonunda dünya çapında 1,2 ila 5 milyon ton arasında ek e-atık oluşumuna neden olabilir.
Büyük Dil Modelleri ve Artan Donanım İhtiyacı
Araştırma, özellikle büyük dil modellerinin (LLM) kullanımına odaklanıyor. Bu yapay zekâ sistemleri, insan dilini yorumlayıp üretebilme yetenekleri sayesinde soruları yanıtlayabiliyor, metin yazabiliyor veya görsel içerik üretebiliyor. Ancak bu tür yeteneklerin geliştirilmesi, donanım güncellemeleri ve yüksek hesaplama gücü gerektiriyor. Araştırmacılar, bu teknolojilerin yaygınlaşmasının mevcut e-atık sorunlarını daha da büyütebileceğini belirtiyor.
2030'da Yıllık 2,5 Milyon Ton E-Atık Bekleniyor
Çalışmaya göre, LLM’lerin eğitimi ve kullanımı büyük hesaplama kaynakları ve enerji tüketimi gerektiriyor, bu da karbon ayak izi ve sürdürülebilirlik sorunlarını beraberinde getiriyor. Araştırmada, dört farklı senaryoya göre 2020-2030 yılları arasında yapay zekâ kaynaklı e-atık potansiyeli hesaplandı. En yüksek kullanım senaryosunda, 2030’a kadar yıllık 2,5 milyon ton e-atık oluşacağı öngörülüyor. Bu atıkların önemli bir kısmını baskılı devre kartları ve pillerin oluşturması bekleniyor. Özellikle bu pillerin içeriğinde bulunan kurşun, cıva ve krom gibi zararlı maddeler, çevresel ve sağlık risklerini artırabilir.
E-Atık Sorununa Çözüm Önerileri
Araştırmaya göre, geçtiğimiz yıl sadece 2,6 bin ton yapay zekâ teknolojilerine bağlı e-atık oluştu. Ancak bu miktarın önümüzdeki yıllarda katlanarak artacağı belirtiliyor. 2030 yılı itibarıyla, dünya genelindeki toplam e-atık miktarının yüzde 30 artarak 82 milyon tona ulaşması bekleniyor.
Araştırmacılar, bu sorunu çözmek için dairesel ekonomi stratejilerinin önemine vurgu yapıyor. Özellikle mevcut altyapının ömrünü uzatmak ve temel malzemelerin yeniden kullanımı gibi yöntemler, yapay zekâ kaynaklı e-atık miktarını yüzde 86’ya kadar azaltma potansiyeline sahip.
Bu araştırma, Nature Computational Science dergisinde yayımlandı. Yapay zekâ teknolojilerinin hızla ilerlemesine rağmen, çevresel etkileri göz ardı edilmemesi gereken bir konu olarak karşımızda duruyor.
