Dünya fıstık üretiminde 2021-2022 sezonunda ABD, 336 bin ton ile lider konumda bulunuyor. İran 205 bin ton, Türkiye ise 85 bin ton üretimle dünya sıralamasında üçüncü sırada yer alıyor.
Türkiye, dünya üretiminin %12’sini karşılamakta olup, bu üretimde Şanlıurfa öne çıkmakta. Ancak, bu değerli tarımsal ürünün ekonomik katma değere dönüştürülmesi için sanayi ve markalaşma adımlarının yetersiz olduğu belirtiliyor. TEMA Vakfı Şanlıurfa İl Temsilcisi Profesör Doktor Ali Rıza Öztürkmen, Şanlıurfa'nın bu alandaki potansiyeli, yeterli yatırım ve strateji eksikliği nedeniyle tam olarak değerlendirilemediğini belirtti.
BRONTE KASABASI MODELİ
İtalya’nın Sicilya Adası'nda yer alan Bronte kasabası, kaliteli şam fıstığı üretimiyle dikkat çekiyor. Yıllık 3 Bin ton üretimle dünya pazarında önemli bir paya sahip olan Bronte, şam fıstığını coğrafi işaretle koruma altına alarak dünya çapında tanıtmayı başardı. 2 Bin hektarlık bir alanda yetiştirilen bu fıstık, hem kalite hem de marka bilinirliği açısından büyük bir başarı hikayesi oluşturuyor.
Bronte, bu başarısını şu adımlara borçludur:
1. Şam Fıstığı Festivali: Bronte, her yıl düzenlenen şam fıstığı festivaliyle dikkat çeker. Bu etkinlikte ürünün gastronomik, kültürel ve ekonomik önemi vurgulanarak dünya çapında tanıtımı yapılmaktadır.
2. Katma Değerli Ürünler: Bronte şam fıstığı sadece çerez olarak değil, dondurma, tatlı, pesto sosu ve çeşitli gurme ürünlerin hammaddesi olarak kullanılmaktadır. Bu ürünler, küresel pazarda yüksek fiyatlarla alıcı bulmaktadır.
3. Kooperatif ve Sanayi İşbirliği: Küçük üreticiler, kooperatifler aracılığıyla desteklenmekte ve işlenmiş ürünlerle gelirlerini artırmaktadır. Bu sayede yerel ekonomi güçlenirken, küresel markalaşma da sağlanmıştır.
Şanlıurfa İçin Öneriler
Şanlıurfa, Bronte modelini örnek alarak şu adımları atabilir:
1. Fıstık Festivali Düzenlenmesi
Şanlıurfa’da düzenlenecek bir Antep fıstığı festivali, yerel üreticilerin ürünlerini tanıtmasına olanak sağlayabilir. Festival, aynı zamanda kültürel ve turistik bir etkinlik olarak bölgeye olan ilgiyi artırabilir.
2. Sanayi ve İşleme Tesisleri Kurulması
Şanlıurfa’da, Antep fıstığından katma değerli ürünler üretecek tesislerin kurulması teşvik edilmelidir. Örneğin, Bronte’nin yaptığı gibi tatlı, sos ve çikolata üretimi ile Şanlıurfa fıstığının dünya pazarında yer bulması sağlanabilir.
3. Coğrafi İşaret ve Markalaşma
Şanlıurfa fıstığının tescillenerek uluslararası coğrafi işaret alması, küresel pazarda ürünün ayırt edici bir kimliğe sahip olmasını sağlar.
4. Kooperatifleşme ve Küçük Üreticilerin Desteklenmesi
Küçük üreticilerin desteklenmesi, kooperatifleşmenin teşvik edilmesi ve toplu işleme olanaklarının sağlanması, üretim maliyetlerini azaltabilir ve gelirleri artırabilir.
5. Sayısal Hedefler ve Veriler
Türkiye’nin yıllık fıstık üretimi 250.000 ton olup, bunun yaklaşık %40’ı Şanlıurfa’dan sağlanmaktadır.
Dünya fıstık ihracatı pazarında Türkiye’nin payı %12’dir. Ancak bu oran, işlenmiş ürünlerle katma değer sağlanarak artırılabilir.
Şanlıurfa’daki mevcut fıstık ağaçlarının ekonomik verimlilik oranı %70’tir. Bu oran, modern tarım yöntemleriyle %90’a çıkarılabilir.
Ali Rıza Öztürkmen, Bronte’nin küçük bir kasaba olmasına rağmen şam fıstığında dünya çapında bir marka yaratması, Şanlıurfa için ilham verici bir örnek olması gerektiğini vurguladı. Öztürkmen, Doğru bir strateji ile Şanlıurfa, sadece fıstık üretiminde değil, bu üründen elde edilecek sanayi ve ticari kazançlarda da dünya lideri olabileceğini belirtti.